Në një artikull të zgjeruar, prestigjozja britanike “The Guardian” zbardhte sot për miliona lexuesit e saj mënyrën se si mafia italiane shfrytëzoi strategjinë e ndërtimeve të kullave shumëkateshe për të shumëfishuar asetet e saj e njëkohësisht për të treguar fuqinë ndaj shtetit.
E gjitha nisi në vitet 1960-1970, kur në krye të punëve të bashkisë më të madhe të jugut të Italisë u vendos Vito Ciancimino, i cili i dha dorë mafias në krijimin e asaj që më vonë u quajt si “thesi i Palermos”. Kryebashkiaku urdhëroi prishjen e pallateve që mbanin mbi supe trashëgiminë e qytetit, për të krijuar hapësirë për blloqe kullash brutaliste, të cilat mbinë si kërpudha në çdo cep të Palermos.
“Palermo ishte ndërtuar për të lejuar flladin të dilte nga malet dhe të kthehej përsëri për të ftohur qytetin. Me ato ndërtime të larta të ndërtuara përgjatë bregdetit dhe rrëzë maleve, Palermo u bë një qytet i nxehtë, i errët dhe mbytës. “, thotë për “The Guardian” Maurizio Carta, profesor i planifikimit urban në Universitetin e Palermos.
Thesi i Palermos është mbase shembulli më klasik se si mafia siciliane jo vetëm ka vrarë dhe varfëruar, por edhe ka njollosur peizazhin përmes projekteve të ndërtimit që, pasi kishin marrë paratë për përfundimin e tyre, zakonisht mbeteshin të papërfunduara.
Nga aspekti i bumit të ndërtimeve, Palermo e atyre viteve po duket si e rimishëruar sot në Tiranë, ku prej vitesh tashmë kryeqyteti e ka humbur fytyrën historike, duke u mbipopulluar me kulla e ndëtime të shumta kuturru, pa plan e pa asnjë strategji zhvillimi. I vetmi dallim në këtë aspekt është se ndryshe nga Palermo ku u zbulua se pas ndërtimeve qëndronte mafia, në Tiranë ende mbetemi te dyshimet e theksuara për ‘kontributin’ e mafies në bumin e ndërtimeve në kryeqytet. Ende nuk ka asnjë fakt që të provojë këto dyshime, që megjithatë bazuar mbi zhvillimet e mëposhtme që do rendisim, mbeten dyshime të arsyeshme.
Pak kohë më parë u publikuan përgjimet e pjesëtarëve të klani mafioz “Ndrangheta”, dosje hetimore që çoi në pranga rreth 50 persona në Itali e ndërsa në qendër të saj ishin përgjimet e sekserit të akuzuar të Ndragheta-s, Antionio Gallo.
Përgjimet zbulojnë një rrjet njohjesh në Itali, përmes të cilave Gallo synonte të shtonte apo të pastronte paratë e mafias italiane në këmbim të mbështetjes politike për funksionarët italianë.
Përgjimet dëshmojnë, se si ky person gjeti kontaktet deri në Tiranë, për të arritur tek ndërtimet shumëkatëshe të kryeqytetit shqiptar. Mediat italiane shkruajnë se me paratë e mafias dhe lidhjet në politikë, Antonio Gallo njihet me avokatin Claudio Larussa, me të cilin planifikoi investimet në Shqipëri, së bashku me një ish oficer të policisë italiane. Ky i fundit përmendte edhe emrin e politikanit Pier Ferdinando Casini dhe ndikimin e tij tek politikanët shqiptarë.
Ndërkohë kryebashkiaku Erion Veliaj e ka shpjeguar në 2019-ën skemën e pastrimit të parave të pista në fushën e ndërtimeve në Tiranë, skemë e cila përkon me atë që tregojnë italianët e përgjuar nga Antimafia. Veliaj gjatë një interviste në Opinion, në Mars të vitit 2019, kur është pyetur për pastrimin e parave në kantieret e ndërtimit foli për shitblerjen e lejeve të ndërtimit nga një dorë në tjetrën. Kryebashkiaku ka treguar se nga momenti që ai jep lejen e ndërtimit, ajo konsiderohet një pronë. Si e tillë mund të shitet diku tjetër dhe pas kësaj, Bashkia është e shfajësuar nga çdo përfshirje në skemën e pastrimit të parave.
Gati 3 milionë metër katrorë leje ndërtimi për 1,028 ndërtesa të reja janë dhënë nga Bashkia Tiranë, sipas INSTAT në harkun kohor 2017-2019. Sipas një raporti të Nismës Globale kundër Krimit të Organizuar Ndërkufitar, rreth 60 për qind e firmave të ndërtimit që kanë marrë leje në këtë periudhë kohore në kryeqytet nuk justifikojnë burimet e tyre financiare, ndërsa vlerësohet se për 3 vitet u pastruan në ndërtim rreth 1.6 miliardë euro.
SHKRIMI I ‘THE GUARDIAN’
Të varrosur në beton: Si mafia vrau jugun e Italisë duke krijuar “thesin e Palermos”
Nëse e pyet Maurizio Carta se si duket mafia, ai do të të dërgojë në zonat e banuara të kryeqytetit sicilian të Palermo. Atje, qindra blloqe apartamentesh të shkreta, të papërshkrueshme gri, plagosin periferitë dhe një pjesë të madhe të qendrës historike.
Ishte rezultat i një furi ndërtimi të viteve 1960 dhe 1970, kur Vito Ciancimino, një mafioz nga klani i dhunshëm Corleonesi, urdhëroi prishjen e pallateve të shkëlqyera të artit të ri për të krijuar hapësirë për blloqe kullash brutaliste, duke mbuluar zona të gjera natyrore dhe kopshtesh me ton prej betoni. Ishte një nga kapitujt më të errët në urbanizimin pas Luftës së Siçilisë dhe do të hyjë në histori si “thesi i Palermos”.
Mafia siciliane kishte deklaruar që planifikimi urban në Palermo do të kontrollohej nga Ciancimino, i cili në 1959 u emërua shef i punëve publike nga administrata publike. “Fjala” thes “nuk u zgjodh rastësisht për të përshkruar atë periudhë,” thotë Carta, profesor i planifikimit urban në Universitetin e Palermos. “Si plaçkitjet e barbarëve, mafiozët shkatërruan qytetin me çimento, duke shpërfytyruar parqet, peisazhin dhe bukuritë natyrore të tij.”
Rrënojat nga prishjet dhe materialet e ndërtimit u hodhën në bregdet, duke shkaktuar ndotjen e plazheve, shumë prej të cilave mbeten të paarritshme për notarët sot. Në horizontin e Palermos tani dominon blloqet kulla brutaliste pas shembjes mafioze të pallateve të artit të madh të qytetit
“Me thesin e Palermos, mafia ekspozoi fuqinë e saj të madhe kriminale”, thotë Carta. “Ata u dërguan një mesazh institucioneve, duke u bërë të qartë se ata, bosët, kishin fuqinë të ndryshonin jo vetëm ligjet që rregullonin projektet e planifikimit urban dhe formën e qytetit, por edhe klimën lokale.
“Palermo ishte ndërtuar për të lejuar flladin të dilte nga malet dhe të kthehej përsëri për të ftohur qytetin. Me ato ndërtime të larta të ndërtuara përgjatë bregdetit dhe rrëzë maleve, Palermo u bë një qytet i nxehtë, i errët dhe mbytës. ”
Ai shton: “Shefat gjithashtu dërguan një mesazh për mijëra qytetarë që ishin të pastrehë pas Luftës së Dytë Botërore: nëse ato familje do të kishin gjetur një shtëpi, kjo do të ishte falë mafiozëve”.
Tre shekuj pasi Papa Urban VIII ia besoi planifikimin arkitektonik dhe urbanistik të kishës katolike Gian Lorenzo Bernini për të përfaqësuar Vatikanin si një forcë triumfale, mafia po përdorte arkitekturën për të shfaqur fuqinë e saj.
Mobistët ndryshuan formën e qyteteve italiane, duke shkatërruar peisazhe me beton për të afirmuar autoritetin e tyre. Sepse arkitektura mafioze, si të gjitha veprimtaritë e klaneve, ka sintaksën, logjikën dhe funksionin e saj.
Bernini projektoi Burimin e shkëlqyer të Katër Lumenjve në Piazza Navona të Romës dhe Sheshin e Shën Pjetrit. Ciancimino, i cili nuk ishte as artist dhe as arkitekt, autorizoi ndërtimin e 4,000 blloqeve të apartamenteve në Palermo, pothuajse gjysma e të cilave u ndërtuan nga kompani me lidhje të drejtpërdrejta me klanet e Cosa Nostra.
‘Observer’ udhëtoi në rajonet jugore të Italisë me një histori të krimit të organizuar, ku provat e mafies qëndrojnë në zëvendësimin e rezidencave të hollë të shekullit të 19-të me blloqe betoni dhe në dhjetëra ndërtime të papërfunduara dhe të rrënuara në brigjet e plazheve spektakolare, ku mafiozët me lidhje me administratorët publikë u lejuan të ndërtonin. Dhe atje mund të shihet se çfarë është mafia duke parë vilat e paturpshme dhe të pahijshme të bosëve, secila një demonstrim i forcës, ashtu si monarkitë dhe diktaturat.
Thesi i Palermos është mbase shembulli më klasik se si mafia siciliane jo vetëm ka vrarë dhe varfëruar, por edhe ka njollosur peizazhin përmes projekteve të ndërtimit që, pasi kishin marrë paratë për përfundimin e tyre, zakonisht mbeteshin të papërfunduara.
Në fund të viteve 1970, super shefi mafioz Michele Greco, me nofkën “Papa” dhe kreu i kupolës, organi drejtues i Cosa Nostra, e fiksuan ambicien e tij te Pizzo Sella, një pelerinë e shkëlqyer në gji të Palermos që mbizotëron në qyteti dhe plazhi në Mondello. Sipas prokurorëve, Greco dha bekimin e tij për ndërtimin e 314 vilave të paligjshme këtu. Kur autoritetet filluan të hetonin skemën, tashmë ishte tepër vonë. Gjysma ishte ndërtuar dhe gjysma tjetër mbeti e papërfunduar.
Arkitektura për mafian nuk është thjesht një shfaqje e fuqisë, por edhe një biznes shumë fitimprurës për klanet, të cilat, falë korrupsionit në sektorin e punëve publike dhe firmave të ndërtimit të lidhura drejtpërdrejt ose indirekt me krimin e organizuar, kanë grumbulluar miliona gjatë viteve duke furnizuar materiale ndërtimi dhe “beton i pa armuar” – që përmbajnë një sasi joproporcionale të rërës dhe ujit, dhe shumë pak çimento – për të ndërtuar rrugë, shkolla, spitale dhe ura në vendet e prirura për rrëshqitje toke ose përmbytje, përgjatë shkëmbinjve, dhe në hidrogjenologji dhe sizmikë me rrezik të lartë zonat./ Përgatiti materialin: Gëzim SALIU
